Door: Gert de Looze
Een huwelijk met iemand met autisme kan goed verlopen, maar ook problemen geven. „Bijvoorbeeld op het vlak van seksualiteit”, zegt psychosociaal therapeut Ben Zijl. „In de slaapkamer krijgt een relatie zijn bekroning of wordt een echtgenoot diep gekwetst.”
Het onvoldoende begrijpen van de ander trekt soms diepe sporen in relaties, merkt Zijl bij de echtparen die aankloppen bij zijn praktijk in Waddinxveen. „Een echtgenote voelt zich afgewezen, terwijl de partner met autisme kampt met gevoelens van eenzaamheid.”
Zijl (65) volgde op latere leeftijd diverse opleidingen op het gebied van autisme en seksuologie. Hij ontdekte dat zijn beeld van autisme niet klopte. „Mensen met deze stoornis zitten meestal niet zwijgend in een hoekje, het zijn vaak heel leuke personen.”
De therapeut vraagt aandacht voor de gevolgen die autisme kan hebben voor de omgang met anderen. Hij krijgt regelmatig ouders van een kind met autisme en echtparen over de vloer. „Autisme komt in 80 procent van de gevallen bij mannen voor. Ik zie in mijn praktijk alleen echtparen waarbij de echtgenoot deze stoornis heeft. Er zijn veel vormen van autisme. Dé autist bestaat dus niet, maar er zijn wel overeenkomsten in gedrag.”
Zijl typeert autisme als een informatiestoornis, waarbij gegevens soms op een andere plek dan gewoonlijk in de hersens terechtkomen. Mensen met autisme nemen dingen letterlijk. „Een vrouw vertelde haar man dat ze het jammer vond dat hij nooit iets aardigs zei. Hij vroeg verbaasd of dit moest en wat ze met haar opmerking bedoelde. „Ik hoor je nooit „hallo schat” zeggen”, reageerde zijn vrouw. Toen haar echtgenoot voor zijn werk in het buitenland zat, stuurde hij conform de opdracht dagelijks twintig sms’jes met deze boodschap.”
Mensen met autisme vinden het vaak moeilijk om te begrijpen waarom een ander iets wil of juist ongewenst vindt. „Een man kan best sociaal zijn en vragen hoe zijn vrouw iets vindt. Tegelijkertijd heeft hij er moeite mee als haar mening afwijkt van de zijne. Hij snapt niet waarom zijn vrouw in plaats van bij McDonald’s te eten een keer wil gaan wokken. Daar komt nog bij dat het bezoeken van een wokrestaurant problemen kan geven, omdat het interieur anders is dan bij de McDonald’s waar het echtpaar gewoonlijk komt.”
Respect
Dit gebrek aan invoelend vermogen kan ook gevolgen hebben op het gebied van seksualiteit. „Een goed huwelijk is ingebed in liefde en respect voor de ander. Het getuigt van weinig respect als een van de echtelieden de ander tot iets dwingt. Iemand met autisme begrijpt echter niet waarom de ander op een bepaald moment niet aan contact toe is. Dit kan ’s avonds zijn, maar ook ’s morgens nadat de wekker is afgegaan.”
Zijl signaleert nog iets anders. „Iemand met autisme kan het lastig vinden om de ander voldoende aandacht te geven en het samenzijn op een goede manier af te ronden. Een vrouw voelt zich daardoor uiteindelijk gebruikt of zelfs misbruikt.”
In de meeste huwelijken vindt gemeenschap niet op vaste momenten plaats. „Wanneer een vrouw haar echtgenoot met autisme daar onverwachts voor uitnodigt, kan hij daar grote moeite mee hebben. Ontstaat die verwarring regelmatig, dan voelt een vrouw zich afgewezen en worstelt haar man met gevoelens van eenzaamheid.”
Duidelijkheid zoeken
In de gesprekken die hij met echtparen heeft, wil de therapeut de vrouw duidelijk maken hoe zij op een goede manier met haar echtgenoot kan omgaan en probeert hij te voorkomen dat de man zijn vrouw kwetst met zijn gedrag. „Allereerst wijs ik hen op het feit dat ze getrouwd zijn. Ze hebben elkaar in het gemeentehuis trouw beloofd. Ik ontmoet vrouwen die écht trouw willen blijven, maar bijna stikken in de problemen.”
Zijl pleit er bij het vermoeden van autisme voor om duidelijkheid te zoeken. „Nadat een diagnose bekend is, kun je gaan werken aan verbetering van de relatie. Overigens, niet de man is ten diepste de veroorzaker van de problemen, maar zijn stoornis.”
De therapeut benadrukt dat iemand met autisme wel dingen kan aanleren, maar niet kan veranderen. „De omgeving zal zich zo veel mogelijk moeten aanpassen, bijvoorbeeld door grenzen te stellen en structuur te bieden. Het kan helpen om vaste dagen voor gemeenschap af te spreken. Wanneer een vrouw een bepaalde handeling niet wil, moet zij dit klip-en-klaar aangeven. Haar echtgenoot zal dat veelal niet begrijpen, maar haar grens wel respecteren.”
Ouders
Ook ouders weten de weg naar de praktijk in Waddinxveen te vinden. Ze vragen Zijl om advies over de omgang met hun kind dat autisme heeft, al dan niet in combinatie met een verstandelijke beperking.
Regelmatig komen de omgang van hun kind met anderen en zorgen rond seksualiteit aan de orde. Zijl: „Iemand met autisme heeft moeite met generaliseren. Hij begrijpt niet dat wat in de badkamer gewoon is in de woonkamer ongepast overkomt. Het komt voor dat een jongen steeds te dicht naast meisjes gaat zitten of hen langdurig aanstaart. Hij begrijpt niet wat het probleem is, omdat hij naar eigen zeggen aan niemand zit. Een ouder moet bespreken dat het niet gepast is om in de kerk of op school zo intens naar een meisje te kijken of bewust op haar lichaamsvormen te focussen. Als dit niet helpt, kan de ouder ervoor kiezen ergens anders in de kerk te gaan zitten of dingen gewoonweg te verbieden.”
Een jongere met autisme is gebaat bij duidelijkheid. „Zeg dus niet: „Ik kijk wel” of „Volgende week gaan we naar Amsterdam”, maar wees concreet door aan te geven dat je dit de andere week woensdag wilt gaan doen. Die helderheid is ook nodig bij afspraken over de omgang met anderen en met zichzelf.”
Sowieso is het belangrijk dat ouders seksualiteit op een positieve manier aan de orde stellen, meent Zijl. „Dit voorkomt dat het een beladen onderwerp wordt. Vooropstaat dat ouders een goede band met hun kinderen opbouwen en zich kwetsbaar durven opstellen. Dit lukt ook bij een kind met autisme, maar vraagt wel een extra investering.”
Bron: RD.nl
Geen opmerkingen:
Een reactie posten